Gezond je ding doen

De gehele context

Een van de belangrijkste uitgangspunten van het gezondheidsbeleid van gemeente De Fryske Marren is positieve gezondheid. Vanuit deze visie bestaat gezondheid uit meer dan de afwezigheid van ziekte en klachten. Het gaat om het vermogen van mensen om met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen om te gaan en zoveel mogelijk eigen regie te voeren. Dit kan van mens tot mens verschillend zijn.

‘In wijken waar we gezondheidsverschillen zien, is het niet altijd eenvoudig de gehele context te doorgronden. Ik bedoel daarmee dat bewoners zich logischerwijs op verschillende plekken binnen de gemeente bevinden. Op school, in de supermarkt of in een buurthuis, of juist in verschillende verbanden waar je allemaal invloed kunt hebben om gezonde keuzes te stimuleren.

Bijvoorbeeld door water en fruit de standaard te maken in schoolbeleid, of leuke beweegactiviteiten aan te bieden in de buurt. Er bestaan al talrijke mooie initiatieven, nu is het zaak om op verschillende terreinen met verschillende professionals samen te werken. Dan ben je pas echt in staat de context te begrijpen, en wat er domeinoverstijgend speelt.’

Aldus Mathilde, die haar loopbaan overigens begon in het onderwijs. ‘Ik werkte eerst als docent en later als projectleider en beleidsadviseur. Uiteindelijk ben ik bij de gemeente terechtgekomen, waar ik me echt kan richten op de héle omgeving van kinderen en gezinnen.

In het onderwijs kon ik bijvoorbeeld wel constateren dat de broodtrommel van een kind niet gevuld was, maar dat is maar een gedeelte van het probleem, slechts een symptoom. Nu proberen we steeds beter een combinatie te maken met verschillende hulpverleners. Zo kunnen we schakelen met een partij die ontbijttasjes regelt, maatschappelijk werk dat kan helpen met opvoedkundige vragen, collega’s van het wijkteam rondom schuldenproblematiek en vrijwillige buurtbewoners die bijvoorbeeld graag willen koken voor iemand.’

Multidisciplinair, dus. Kenmerkend hiervoor is dat de persoon of het gezin centraal staat, niet de dienst of de afdeling die hulp verleent. Niet zo vreemd dus, dat dat moet beginnen met het gesprek aangaan met de bewoners in de wijk.

Bewoners vóóraf betrekken

Mathilde geeft aan dat dit weliswaar een logisch verhaal lijkt op papier, maar in de praktijk nog niet zo eenvoudig blijkt: ‘We moeten van ver komen. We zijn zo gewend om als professional problematiek te benaderen vanuit ons eigen vakgebied en vanuit ons eigen perspectief. Het actief opzoeken van bewoners en met hen in gesprek gaan is echt een nieuwe benadering. Best spannend in het begin, en dat verloopt ook nog niet altijd vlekkeloos.’

Want betrekken van bewoners is bij zo’n domeinoverkoepelende aanpak cruciaal, maar staat relatief nog in de kinderschoenen. Mathilde: ‘We zijn dit project begonnen met onderzoek: de wijk in, ophalen bij bewoners waar de behoeftes liggen. Welke vraagstukken spelen er?

Tot dusver beperkten dit soort waardevolle reflecties zich tot vragenlijsten achteraf: checken of mensen iets aan bepaalde oplossingen hebben gehad. Maar vóóraf de bewoners betrekken, als onderdeel van beleid maken, is wel next level. Niet bedenken wat zij nodig hebben, maar ze echt betrekken.’

Zo organiseerde de gemeente na corona een evenement in de brede school, een ontmoetingsplek voor de buurt. De bedoeling was dat de verschillende professionals van ‘Gezond je ding doen’ in gesprek konden met de bewoners, om op te halen waar de behoeftes liggen op het gebied van gezondheid. Er was een pop-up speelplaats, een energiecoach, er werden werkvormen over positieve gezondheid voorbereid. Met flyers in de wijk en een oproep via de schoolnieuwsbrief hoopten ze op een grote opkomst. Dat viel tegen.

‘Conclusie: we hadden de aansluiting bij bewoners op een andere manier moeten zoeken, misschien lukt het door huis-aan-huisgesprekken mensen beter te bereiken? Ook de manier van framing kan een rol gespeeld hebben; niemand voelt zich aangesproken als er een stigma van armoede of ongezonde leefstijl om iets heen hangt. Dat heeft onze ogen geopend.’

Het belang van dialoog

Bij De Fryske Marren hebben ze dus al verschillende lessen geleerd binnen het project ‘Gezond je ding doen’. Maar hoe beter de professionals uit de verschillende domeinen elkaar leren kennen en samenwerken, hoe groter de impact is die ze maken. Mathilde: ‘We zijn op dagelijkse basis bezig, met de bewoners, om een context te creëren waar gezonde keuzes makkelijker worden en we het verschil kunnen maken op het vlak van bestaanszekerheid. Dat heeft enorme impact op kansen en levenskwaliteit. Dat is waar we het voor doen en dat levert ontzettend veel werkplezier en voldoening op. En we zijn pas net begonnen.’

Bij De Fryske Marren hebben ze het belang van het betrekken van inwoners inmiddels scherp op het vizier. Mathilde: ‘We hebben geleerd dat de grootste valkuil is en blijft dat je teveel aannames doet. Het belang van dialoog met de inwoners staat inmiddels als een paal boven water. Je weet niet wat je niet weet, is nu ons devies.’

Foto header: een buurtwerker in de moestuin in Sint Nyk, die samen met bewoners is gerealiseerd en een portretfoto van Mathilde Tempelman