Tips en inzichten uit het Gezinslab

Over het Gezinslab Leeuwarden

Het Gezinslab is een samenwerking in de wijk om gezinnen met (multi)problemen beter te bereiken en helpen. Oplossingen worden niet vóór, maar mét betrokken gezinnen ontwikkeld, samen met ervaringsdeskundigen, vrijwilligers en professionals. Zo krijgen de gezinnen meer grip op het eigen leven en ontstaat er een stevige sociale basis om te werken aan een betere ervaren gezondheid.

Bianca Jonkman van Wijkbedrijf Bilgaard heeft met haar gezin hulp gezocht bij het Gezinslab en is nu ook als ervaringsdeskundige betrokken. Ze vertelt:

‘Op een gegeven moment heb je al zoveel soorten hulpverlening gehad en niets werkt. Je weet dan gewoon niet meer wat je moet doen. En het vertrouwen is ook weg. Het Gezinslab heeft ons goed geholpen. Het heeft voor ons de juiste instanties benaderd en is het hele traject bij ons gebleven. Bij elk gesprek, tot de nazorg aan toe. Het moment dat er iets is, kan ik gewoon aankloppen. Natuurlijk is de situatie nog steeds lastig, maar we gaan stapjes vooruit.’

Dit initiatief is gestart in oktober 2021 in twee Leeuwarder wijken, als onderdeel van Programma Leeuwarden Oost, dat de oorzaken van intergenerationele armoede wil aanpakken met structureel beleid. Ook is het Gezinslab een pilot van een nieuwe manier van werken: resultaatfinanciering. Dit betekent dat de uitvoerders worden uitbetaald als bewoners zelf vinden dat ze stappen hebben gezet op hun eigen doelen. Met resultaatfinanciering worden resultaten vanuit het perspectief van bewoners meer gewaardeerd en is het de bedoeling dat geld effectiever en duurzamer besteed wordt.

Dit hebben we geleerd

Ieder project kent uitdagingen, waar je waardevolle leermomenten uit kunt halen. Het Gezinslab heeft ons dan ook verschillende leerzame inzichten gegeven, zowel over wat goed ging als over waar verbetering mogelijk is.

Eén belangrijk punt is dat er vanaf het begin duidelijkheid nodig is over de rollen, taken en verantwoordelijkheden van de verschillende partijen. In zekere zin is het logisch dat dit er niet direct was in een pilot – daarin is juist ruimte voor uitzoeken en ontdekken. Maar dit had ook als gevolg dat resultaat langer uitbleef. Nu weten we dat het goed is om dit van tevoren concreet te maken, of eerder in het proces pas op de plaats te maken. Dit schept meer duidelijkheid voor iedereen, stuurt eerder aan op resultaat en voorkomt verloop.

In het verlengde daarvan is het ook belangrijk om goed samen te werken met bestaande organisaties en partijen die al oplossingen bieden. Denk aan de gemeente, schuldhulpverlening of een wijkcentrum. Wat is de meerwaarde van het Gezinslab? Welke taken en verantwoordelijkheden liggen bij wie? Door dat goed af te stemmen, loopt het proces van begin af aan soepel.

Dick Bootsma is bij wijkbedrijf Bilgaard coördinator van onder andere het Gezinslab. Hij weet verschillende leermomenten te benoemen:

‘We willen mensen helpen die in beeld zijn geweest en weer uit beeld zijn geraakt, en ook gezinnen die überhaupt niet in beeld zijn. Hoe kun je die benaderen? We hebben geleerd dat dat best een lastige vraag is. Hoe kun je mensen het beste aanspreken? Hoe kun je naast iemand plaatsnemen en de hulpvraag naar boven krijgen? Door gewoon leuk het gesprek aan te gaan, en niet meteen jezelf te manifesteren als professional. Dat is een heel andere manier van werken. Past dat bij je? Als ervaringsdeskundige weet je hoe het voelt, maar er is ook training voor nodig. Daar zijn we volop mee bezig. Zodat zij goed leren hoe ze het gesprek aangaan en naar boven halen waarom iemand naar het Gezinslab komt en waar we diegene mee kunnen helpen.

Ook hebben we geleerd dat je moet luisteren naar de teamleden. Ervaringsdeskundigen hadden bijvoorbeeld meer behoefte aan directe aansturing, aan houvast. Daar hebben we op ingespeeld. Zij moeten zich gehoord voelen, zichzelf ontwikkelen en ervaren dat dit werk leuk en doeltreffend is. Hetzelfde geldt voor de vrijwilligers, die je kan helpen ontwikkelen en die zo meer gevoel van eigenwaarde krijgen. Ook ik krijg meer energie van deze manier van werken en leer daarvan. Zo ontwikkelen we ons allemaal bij het Gezinslab. En dragen we samen bij aan een betere ervaren gezondheid, vanuit een sterke sociale basis. We kunnen zoveel helpen op een laagdrempelige manier.’

Bianca: ‘Je leert iedere keer wat bij. Zo hebben we pas vanuit het Gezinslab een cursus communicatie kunnen volgen. Ik heb door mijn PTSS snel last van overprikkeling. In die cursus heb ik geleerd hoe je iemand aanspreekt, wat doe je als het je zelf even hoog zit? Je krijgt daar ook de ruimte voor; ruimte om jezelf te zijn, om je een keertje terug te trekken als het nodig is. We zijn hier echt één grote familie en we begrijpen elkaar. Iedereen heeft weleens een dag dat het even niet lukt, en dat is gewoon oké, dat mag.’

Tips voor herhaling en opschaling

Denk je eraan een soortgelijk project te organiseren in jouw gebied of loopt er al iets dergelijks? Vanuit het Gezinslab geven we je graag de volgende tips mee:

• Vrijwilligerswerk blijkt voor mensen een goede opstap naar verbetering. Maak hier dus gebruik van.
• Een goede, gelijkwaardige samenwerking tussen ervaringsdeskundigen, vrijwilligers en professionals werkt het meest effectief.
• Wees niet bang tussentijds te reflecteren en bij te sturen. Zo behoud je voortgang, energie en betrokkenheid en bereik je samen het beste resultaat.
• Ieder gebied is anders en het Gezinslab is niet per se één-op-één te kopiëren. Pas je project aan op de specifieke situatie wanneer je dit project wil herhalen of opschalen. Meer tips over impact vergroten.

Hoe nu verder?

Al met al is er in de eerste fase een goede basis gelegd voor het Gezinslab. Naast bovenstaande geleerde lessen, zijn er ook nieuwe samenwerkingen en contact met nieuwe partners die willen investeren. In het vervolg van het Gezinslab zullen de nieuwe kennis, ervaring en contacten dan ook worden toegepast. Zodat Leeuwarden Oost de werkwijze en de resultaten van het Gezinslab breder kan verankeren en de stap naar structurele financiering kan maken.

Dick: ‘Ik kijk heel positief naar de volgende fase. We zijn al bezig met PR en communicatie. Ook ligt er meer verantwoordelijkheid bij de wijken zelf – in plaats van een externe projectleider ben ik nu als coördinator verantwoordelijk. Door zo meer van “onderop” te werken, weten we veel beter wat er in de wijken speelt en wat er nodig is.

We willen dat het Gezinslab een begrip wordt. Dat mensen weten dat ze daarheen kunnen bij een hulpvraag. En nog mooier zou zijn, als wij steeds weer dezelfde problematiek zien, dat er een mandaat is om beleid te veranderen bij bijvoorbeeld gemeenten. Daar staan we met alle partners achter.’

Bianca: ‘Je gunt iedereen het beste en het mooiste. Gewoon een goede basis. Een normaal leven. Als je daar deel van mag uitmaken, is dat toch mooi. Ik hoop dat we met het Gezinslab blijven doen wat we al doen. Alleen dan nog groter, zodat we nog meer mensen kunnen bereiken.’