Droogstoppel in de Nederlandse zorg

Droogstoppel in de Nederlandse zorg

september 2023

‘Mijn zoon moest een betoog schrijven over hoe “Droogstoppel”, uit Multatuli’s Max Havelaar, nog steeds model staat voor “De Nederlander”. Dat leverde aan tafel, vanwege onze Vlaamse wortels, een interessant gesprek op over culturele verschillen tussen België en Nederland. En natuurlijk spraken we ook over wat er in de afgelopen eeuwen is veranderd in hoe we met elkaar omgaan en wat we belangrijk vinden. Wat in mijn beleving nog steeds typisch Nederlands is, is het oplossen van een probleem met extra regelgeving. Ook als wetten of richtlijnen niet blijken te werken, komt er gewoon een extra maatregel bovenop. In de zorg is daar zelfs een mooi programma voor gemaakt: (Ont)regel de zorg. In de praktijk verandert er daardoor weinig. Het schrijnende is dat dit woud van regels de gezondheidsachterstanden vergroot, terwijl we die juist willen verkleinen.

Kostbare tijd

Een voorbeeld uit de praktijk. Stel, je bent al een aantal jaren op pad met een fysiek probleem dat je in de weg zit in je dagelijks leven, maar dat net buiten de klassieke monodisciplinaire paden en protocollen valt. Net als er eens een specialist serieus naar gaat kijken, komt er een pandemie om de hoek die maakt dat je natuurlijk geduldig even wacht. Levensbedreigend is het immers niet. De specialist twijfelt, stuurt je voor de zekerheid door naar een andere specialist die meteen denkt te zien wat het is en je behandelt. Helaas, dat was het toch niet. Dit maak je nog twee keer mee en het valt je op dat de specialisten onderling niet overleggen. En dat de huisarts zich moet bezighouden met “collegiaal contact” om de volgende specialist duidelijk te maken dat je dossier niet onderaan de stapel ‘over twee maanden bellen voor afspraak’ moet komen. Zonde van de kostbare tijd van je huisarts.

Zo tob je een paar jaren – je probleem verdwijnt helaas niet vanzelf – en komt dan eindelijk bij een specialist die de diagnose stelt en je verwijst naar het traject dat je van je probleem af gaat helpen. Eindelijk, denk je dan. Je vindt een passende organisatie waar je dat traject kan volgen, met een prettig behapbare wachtlijst. De intake is grondig, het multidisciplinaire team geeft aan dat dit inderdaad het best passende traject is voor jou. De vlag gaat uit, je maakt alvast ruimte in je agenda en dan… meldt de organisatie dat je zorgverzekeraar waarschijnlijk vindt dat je eerst nog een ander traject moet doen en dat je daar maar even over moet bellen met hen.

“Waarom?” vraag je verbaasd. “Volgens de polisvoorwaarden is het traject dat ik zou starten toch verzekerde zorg? Het zit in de basisverzekering én jullie organisatie is gecontracteerd door mijn zorgverzekeraar.”

“Ja, dat is allemaal wel zo, maar recent hebben we na afronding van een dergelijk traject, van een andere zorgverzekeraar te horen gekregen dat die niet zou uitbetalen omdat het vinkje ontbrak van een traject waarvan zij gewend zijn dat het voorafgaat aan het traject dat u nodig hebt. Dat willen we voorkomen, omdat we alle kosten van alle betrokken zorgprofessionals in zo’n geval natuurlijk wel gewoon moeten vergoeden. Dat voorval heeft onze organisatie veel geld gekost en dat willen we niet meer meemaken.”

Dus ga je bellen met je zorgverzekeraar. Daar zit je immers al jaren naar volle tevredenheid, omdat je het steeds als een fatsoenlijke en weldenkende organisatie ervaarde.

Gezond verstand

Inmiddels ben je vele bel- en mailuren met je zorgverzekeraar verder, zonder voortgang. Wel dwaalt je casus ergens door de krochten van hun organisatie, omdat minstens één iemand zich niet neerlegt bij deze bizarre situatie en zijn gezond verstand gebruikt. Helaas krijgt die geen beweging in het systeem.

Ondertussen heb je uit wanhoop akkoord gegeven op het dan toch maar voor de vorm starten met het traject dat je volgens de zorgprofessionals niet nodig hebt, maar dat wel het benodigde vinkje bij je zorgverzekeraar oplevert, zodat je daarna eindelijk met het traject kan starten dat je hopelijk gaat helpen.

Om het onnodige traject te kunnen doorlopen moet je nog wél een eigen bijdrage betalen van meer dan 200 euro, die je voor het traject dat je nodig hebt niet zou moeten betalen. Je kost de maatschappij dus onnodig 1.000 euro, want dat kost dat onnodige traject, je pikt de plek in van iemand die zo’n traject wel echt nodig heeft én je moet er dus zelf ook nog voor betalen.

Doodmoe

Zo’n verhaal geeft mij een dubbel gevoel. Dat er nogal wat misloopt en beter kan in ons zorgstelsel weten we. Natuurlijk is het ergerlijk dat hierdoor onnodig zorg wordt geconsumeerd en onbedoeld plekken worden ingenomen op wachtlijsten die al veel te lang zijn. De verhalen die hierover naar buiten komen, laten maar een topje van de ijsberg zien, omdat betrokkenen natuurlijk doodmoe worden van al dat regel- en uitzoekwerk, waar ze zich überhaupt niet mee bezig zouden moeten houden.

Maar het allerergste vind ik dat zo’n kafkaiaans traject alleen te doen is voor iemand die de zorg op zijn minst een beetje kent en nog voldoende energie en gezondheid over heeft om tegen de stroom van onlogica in te roeien. Stel je eens voor dat je moeilijk Nederlands kan lezen en schrijven. Of dat je je kinderen honger moet laten lijden of met te kleine schoenen moet laten lopen, als je zo’n onterechte eigen bijdrage moet betalen. Helaas zitten er in Nederland nog steeds veel mensen in die situatie. Dat is voor mij de ware les: de manier waarop we de zorg in Nederland hebben georganiseerd is niet gemaakt voor mensen in kwetsbare situaties.

Wie weet

Secundaire gedoewinst zien ging me bij dit verhaal niet zo goed af. Het puzzelen op wat zou helpen om al die nuchtere en geëngageerde professionals de ruimte te geven om hun gezonde verstand in te zetten levert me weliswaar energie op, maar netto overheerst de frustratie. Misschien helpt het als er door het zichtbaar maken van dit gedoe wat verandert in het systeem. Misschien, heel misschien, is er iemand met én gezond verstand én invloed én een enorme dosis energie die dit verhaal kan gebruiken om iets te verbeteren. Wie weet.’

Ann Kusters
Directeur/bestuurder FNO