Vriendelijke vrijmoedigheid

Kom je Nadia tegen op straat, op school of bij de voedselbank dan tref je een goedlachse vrouw met een open blik. Ze is klein van stuk, iel van postuur, haar gezicht straalt vriendelijke vrijmoedigheid uit. Ze beweegt vlug en redderig, alsof ze nog enorm veel te doen heeft vandaag. Als je weet dat ze een ernstige vorm van reuma heeft, verbaas je je over de energie die ze weet op te brengen. (Op haar slechtste dagen vertoont ze zich niet.)

 

Afgekeurd

Ruim tien jaar geleden moest Nadia stoppen met werken. Ze deed huishoudelijk werk in de thuiszorg, verdiende hier en daar wat bij in de schoonmaak, bleef nog een tijd aan de slag toen haar lichaam steeds heftiger ging protesteren. Toen ze op een dag vrijwel niet meer kon lopen moest ze zich gewonnen geven. Ze werd afgekeurd. Het voelde als afgeschreven worden, het viel haar vreselijk zwaar.

Ramzi was toen net geboren, Nadia’s huwelijk was nog jong. Ze wist niet dat de kiemen van de toekomstige financiële ellende al waren gezaaid. Zo’n vijf jaar later zou alles definitief uit de rails lopen.

Op papier hadden ze het moeten kunnen rooien met wat er binnenkwam.

Stapel enveloppen

Hoe alles zo mis heeft kunnen gaan is een lang, gecompliceerd verhaal. Het komt erop neer dat haar man, die tot hun huwelijk in Marokko had gewoond, in die eerste jaren te lichtzinnig is omgesprongen met geld. Op papier hadden ze het moeten kunnen rooien met wat er binnenkwam. Hij werkte hard als schoonmaker en later bij een kippengrillbedrijf. Daarnaast ontving zij maandelijks haar vaste arbeidsongeschiktheidsuitkering.

In de praktijk leunde het huishouden op die uitkering: daar werden alle vaste lasten en gezinsuitgaven van betaald. Een poos ging het goed, totdat er toch schulden ontstonden. Allerlei zaken waarvoor aparte rekeningen per post waren verstuurd, zoals de jaarafrekening voor gas en licht, waren haar volledig ontgaan.

In de etagewoning waar ze toen nog woonden kwam de post voor alle buren gezamenlijk op de mat. Pas toen er deurwaarders aan de deur kwamen realiseerde ze zich dat ze van alles moest hebben gemist. Onder het luik van de kruipruimte bij de voordeur vond ze een hele stapel muffe, vochtige, aan haar geadresseerde enveloppen.

‘Ik heb rust nu. Eindelijk rust.’

Politie aan de deur

Tot overmaat van ramp bleek haar echtgenoot flinke schulden te hebben gemaakt. Een rauwe, onzekere tijd brak aan. ‘Op het laatst was het echt heftig’, vertelt ze. ‘Ik had zelfs politie aan mijn deur. Ze kwamen om ons uit huis te zetten. Ramzi heeft dat bewust meegemaakt, het was erg beangstigend voor hem. Gelukkig kon de uitzetting op het nippertje worden voorkomen, maar de stress van alles heeft me heel erg ziek gemaakt. Ik voelde me totaal verlamd.’

 

Eindelijk rust

Na nogal wat omhaal is het Nadia gelukt om samen met haar man in de wettelijke schuldsanering te komen. Ook staan ze onder beschermingsbewind. Voor Nadia is dat een pak van haar hart: ‘Ik heb rust nu. Eindelijk rust.’ Het beschermingsbewind zorgt ervoor dat ze zich niet meer het hoofd hoeft te breken over financieel geregel. Geen deurwaarders meer aan de deur, geen zorgen over vaste lasten of onverwachte brieven.

Dan nog heeft ze geldzorgen genoeg trouwens. De bewindvoerder kan maar € 80 leefgeld vrijmaken dat Nadia wekelijks kan pinnen. Het lukt eigenlijk niet om daarvan rond te komen. De brandstof van het Canta-wagentje waarmee ze zich verplaatst en de kinderen naar school brengt – lopen is voor haar te ver en te zwaar – wordt steeds duurder. Binnenkort stopt de voedselbank met het verstrekken van de luiers die Omar ’s nachts nog nodig heeft. Ze weet nog niet hoe ze die straks zelf zou kunnen betalen. Gelukkig stopt Nadia’s broertje, die taxichauffeur is, haar regelmatig wat geld toe.

Voor Nadia is gezond eten een groot punt.

Een prima maaltijd

De voedselbank biedt niet altijd uitkomst. Het aanbod wisselt van week tot week, niet alleen in hoeveelheid maar ook in het soort artikelen. De laatste tijd ontvangt ze bijvoorbeeld een overdaad aan pannenkoekenmix, maar krijgt ze tegelijkertijd al wekenlang geen melk. De verse groenten houden de laatste tijd ook niet over.

Voor Nadia is gezond eten een groot punt. Dat heeft ze van huis uit meegekregen. In haar herinnering was er vroeger, toen ze kind was, elke dag vlees, vis of kip. Vegetarisch is nu de regel, maar als je groenten met zorg en smaak bereidt, met lekkere kruiden en zo, dan heb je een prima maaltijd. Als het even kan kookt ze met verse groenten.

 

Groenten en fruit

Het aanbod van de voedselbank vereist creativiteit en is maar voldoende voor enkele dagen, maar gelukkig kan Nadia het goed vinden met de Turkse groenteboer op het plein vlak bij haar huis. De zakjes groenten en fruit die hij van plan was weg te gooien krijgt ze gratis van hem mee. Tussen de paprika’s, tomaten en appels zitten altijd wel meerdere goede. Als je van een mango de slechte plekken wegsnijdt houd je nog best iets over. Van het fruit maakt ze smoothies – de jongens zijn er dol op.

Volledig in de wijk

Sinds een paar jaar woont Nadia in een nieuwbouwappartement op de zesde verdieping. Vanuit hier heeft ze een schitterend uitzicht. Van bovenaf zie je goed hoe groen haar wijk is, hoe er verderop nog meer nieuwe woningen worden gebouwd, hoe de snelweg om de stad heen krult.

Nadia kan verder kijken dan ze op de grond ooit komt. Haar leven speelt zich vrijwel volledig af in de wijk: de school van haar kinderen, de familie, de voedselbank, de huisarts, het plein met de winkels. Zelf geeft ze niet zo veel om het uitzicht. Wonen op zeshoog is vooral lastig: de lift is regelmatig stuk. Met haar pijnlijke lijf is het een crime om met boodschappen omhoog te sjouwen. Gelukkig is Omar nu zo groot dat ze hem niet meer hoeft te tillen.

In prima staat

Buiten, de buurt, is ook waar Nadia vrijwel haar hele huisraad heeft gevonden. De Marokkaanse hoekbank, de salontafel, de eettafel, stoelen, kastjes, het tapijt, de matrassen van de kinderen: afdankertjes zonder afzender, maar in Nadia’s ogen nog in prima staat. ‘Ik schaam mij helemaal nergens voor. Niet voor de voedselbank, niet voor mijn schulden. Het is niet mijn eigen schuld dat het zover gekomen is. Ik doe gewoon mijn best om het vol te houden en naar oplossingen te zoeken.’

Oogst van eigen grond

Vroeger, toen ze klein was, hadden ze in haar afgelegen dorp in Marokko een eigen stukje grond waarop de familie groenten en fruit verbouwde. Alles wat daar groeide was gratis, helemaal van henzelf. Bouchra’s moeder, Nadia’s oma, was al vroeg weduwe. Ze leefde in armoede en had negen kinderen groot te brengen. De oogsten van eigen grond waren absoluut onmisbaar voor het gezin.

 

Alles op alles

Bouchra trouwde jong. Haar man vond in Nederland werk als schoonmaker. Zelf bleef ze nog een tijd in Marokko, waar de eerste drie kinderen werden geboren – Nadia was de oudste. Later, in Nederland kreeg ze nog drie kinderen. Bouchra ging werken in de schoonmaak en hield daarnaast het huishouden en het gezin draaiende.

Ze zette alles op alles om al haar kinderen – de meiden zowel als de jongens – een goede start te bezorgen. Ze zorgde ervoor dat ze gezond aten en goede manieren lieten zien, ze stimuleerde hen om hun best te doen op school en een zo hoog mogelijke opleiding te volgen. Voorlezen of helpen met schoolwerk zat er niet in; Bouchra was zelf nooit naar school geweest en kon niet lezen of schrijven.

Jarenlang verbeet ze de pijn in haar rug. En toen, op een namiddag, ging het helemaal mis.

Allerlaatste werkdag

Toen Nadia nog bij haar ouders woonde waren er in het gezin geen financiële zorgen. Erg breed was het allemaal niet, maar met twee inkomens kwamen ze ook niets tekort. Bouchra lette goed op de uitgaven en zorgde ervoor dat er ruimte was voor leuke dingen, voor extraatjes, uitjes, nieuwe kleding.

Maar het schoonmaakwerk was slopend. Dagelijkse sjouwde Bouchra zware vuilniszakken drie etages naar beneden in een schoolgebouw zonder lift. Jarenlang verbeet ze de pijn in haar rug. En toen, op een namiddag, ging het helemaal mis. In het trappenhuis van de school, met een vuilniszak in haar hand, ging Bouchra finaal door haar rug. Ze kon niets meer, de ambulance moest erbij komen. Het zou haar allerlaatste werkdag zijn.

Bouchra heeft tot aan de rechtbank gestreden voor haar zaak.

Recht op een uitkering

Toen ze met een kapotte rug thuis kwam te zitten bleek ze door gesjoemel met ontslagpapieren geen recht te hebben op een ziektewet- of werkloosheidsuitkering. Voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering kwam ze vervolgens ook niet in aanmerking. Bouchra heeft tot aan de rechtbank gestreden voor haar zaak, met als enige resultaat teleurstelling en verdriet.

Het gezin van vijf draait nu op de WIA-uitkering van haar echtgenoot – want ook hij is arbeidsongeschikt geraakt door een ongeval op zijn werk. Zijn arm werd gegrepen door een schoonmaakmachine.

De zuinigheid van Bouchra zit ook in Nadia.

Geld voor leuke dingen

Bouchra probeert zich niet te veel met de gezinsfinanciën bezig te houden. Dat is de afdeling van haar man – hij betaalt de rekeningen en geeft haar huishoudgeld. Wel weet ze dat het steeds moeilijker wordt, dat de rekeningen hoger zijn dan wat er binnenkomt. Voor de leuke dingen, een keer iets lekkers of een nieuwe winterjas, is nu geen geld meer.

Nadia’s nog thuiswonende zusje probeert dat te compenseren met de zorgtoeslag die ze sinds een paar maanden, haar achttiende verjaardag, op haar rekening krijgt. Ze trakteert het gezin op snacks en snoep, maar vervolgens betaalt haar vader haar zorgpremie maar, omdat ze er zelf geen geld meer voor heeft. De zuinigheid van Bouchra zit ook in Nadia, maar is niet door alle kinderen overgenomen.

Voor alle kinderen die Bouchra kreeg had ze de droom dat ze zouden gaan studeren en in mooie banen terecht zouden komen.

Een zegening om te tellen

Voor alle kinderen die Bouchra kreeg had ze de droom dat ze zouden gaan studeren en in mooie banen terecht zouden komen. De jongste, van twaalf, lijkt de enige die die belofte nog kan inlossen. Op Nadia na werken ze gelukkig wel voor hun geld: in de thuiszorg, in een café, als taxichauffeur. En op Nadia na zijn ze gelukkig allemaal gezond – dat is een zegening die ze graag wil tellen.

Een sterke vrouw

Er zijn twee mensen bij wie ze kan uiten hoe zwaar ze het leven soms vindt: haar huisarts en haar psycholoog. Hoe ontzettend fijn is het dat deze mensen haar eens in de zoveel tijd op het hart drukken dat ze het goed doet, dat ze haar een sterke vrouw vinden.

 

Een dag om tevreden over te zijn

Nadia houdt het allemaal vol door niet te ver vooruit te kijken. Ze probeert zich te richten op haar drie jongens. Zij zijn het die haar op de been houden, voor wie ze op de been moet blijven.

De basics die ze van thuis meekreeg zijn daarbij haar steunpilaar: gezond eten, een goede nachtrust en goed je best doen bij wat je doet. Daar probeert ze aan vast te houden, elke dag opnieuw. Zolang ze deze principes steeds weer in praktijk brengt en het iets na zevenen stil wordt in de kamer van de jongens, is het weer een dag om toch tevreden over te zijn.

Illustraties: Cristina Garcia Martin

Foto’s: Frank Penders

Intergenerationele armoede

Het risico om als volwassene in armoede te leven wanneer je in armoede bent opgegroeid is bijna tweemaal groter dan als je niet arm was (respectievelijk 7 en 4 procent). We noemen het intergenerationele armoede wanneer een familie van generatie op generatie in armoede leeft. Intergenerationele armoede en de daarmee gepaard gaande slechtere gezondheid vergroot de kloof tussen mensen in de samenleving. Het vermindert mogelijkheden en kansen.

Om deze kloof te verkleinen is kennis over intergenerationele armoede nodig, evenals een gerichte aanpak. FNO wil helpen de cyclus van intergenerationele armoede te doorbreken, zodat we de kansen van toekomstige generaties vergroten.